สรุปงานวิจัย

ชื่องานวิจัย : ผลการจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์นอกชั้นเรียนที่มีต่อทักษะการสังเกตของเด็กปฐมวัย

ชื่อผู้วิจัย : ศรีนวล  รัตนานันท์

ความมุ่งหมายของการศึกษาค้นคว้า :

1. เพื่อเปรียบเทียบทักษะการสังเกตของเด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์นอกชั้นเรียนก่อนและหลังการทดลอง
2. เพื่อเปรียบเทียบทักษะการสังเกตของเด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์แบบปกติก่อนและหลังการทดลอง
3. เพื่อเปรียบเทียบทักษะการสังเกตของเด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์นอกชั้นเรียนกับเด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์แบบปกติ

ความสำคัญของการศึกษาค้นคว้า

การศึกษาครั้งนี้เป็นแนวทางในการพัฒนารูปแบบการจัดประสบการณ์วิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะการสังเกต อันเป็นพื้นฐานสำหรับเด็กปฐมวัยให้แก่ครูและผู้ที่เกี่ยวข้อง นอกจากนี้ยังเป็นแนวทางของครูในการพัฒนาการจัดประสบการณ์สำหรับเด็กปฐมวัยให้เป็นไปตามจุดประสงค์ของการศึกษาที่มีประสิทธิภาพ

ขอบเขตการศึกษาค้นคว้า

1. ประชากร : ประชากรที่ใช้ในการศึกษา เป็นเด็กปฐมวัยชาย - หญิงอายุระหว่าง 5 - 6 ปี กำลังศึกษาอยู่ในชั้นอนุบาลปีที่ 2 ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2539 สังกัดสำนักงานการประถมศึกษาจังหวัดสุพรรณบุรี
2. กลุ่มตัวอย่าง : กลุ่มตัวอย่างที่ใช้การศึกษา เป็นเด็กปฐมวัยชาย - หญิงอายุระหว่าง 5 - 6 ปี กำลังศึกษาอยู่ในชั้นอนุบาลปีที่ 2 ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2539 โรงเรียนวัดวังกุ่ม อำเภอเมือง จังหวัดสุพรรณบุรี ซึ่งได้มาโดยการสุ่มอย่างง่าย จำนวน 30 คน แล้วจับฉลากแบ่งเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคลุม กลุ่มล่ะ 15 คน
3. ระยะเวลาที่ใช้ในการทดลอง : การทดลองครั้งนี้กระทำระหว่างภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2539 ใช้เวลาในการทดลอง 8 สัปดาห์ สัปดาห์ละ 3 ครั้ง ครั้งละ 20 นาที
4. ตัวแปรศึกษา :

         4.1. ตัวแปรอิสระ คือ รูปแบบการจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์ ได้แก่

• การจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์นอกชั้นเรียน
• การจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์แบบปกติ

        4.2.  ตัวแปรตาม คือ ทักษะการสังเกตในด้านคุณลักษณะ การกะประมาณและการเปลี่ยนแปลง

นิยามศัพท์เฉพาะ

1. การจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์
2. ทักษะการสังเกต
3. เด็กปฐมวัย

เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษาค้นคว้า

1. แผนการจัดประสบการณ์ ดังนี้

• แผนการจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์นอกชั้นเรียน

• แผนการจัดประสบการณ์หน่วยเน้นวิทยาศาสตร์แบบปกติ

     2.  แบบการประเมินทักษะการสังเกต

ตัวอย่าง แผนการสอน

"หน่วยวิทยาศาสตร์น่ารู้"

ประกอบไปด้วย 3 กิจกรรม คือ

1. แว่นขยายเห็นชัดแจ้ง
2. แสงเป็นอย่างไร
3. เสียงในธรรมชาติ

ครั้งที่ 1 กิจกรรม"แว่นขยายเห็นชัดแจ้ง"

จุดประสงค์ เพื่อพัฒนาทักษะการสังเกตในด่าน

- ลักษณะของแว่นขยายกับการส่องวัตถุ

- การกะประมาณขนาดของวัตถุ

สถานที่ บริเวณพื้นที่รอบอาคารเรียน

อุปกรณ์   1. แว่นขยายสำหรับเด็ก 3 คนต่อ 1 อัน

                 2. กระดาษสำหรับบันทึกภาพ

                 3. ดินสอสี

วิธีทำกิจกรรม

1. ครูแนะนำกิจกรรมโดยกล่าวว่า "ครูจะพาเด็กๆ ออกไปสำรวจธรรมชาติรอบๆอาคารเรียนและให้เด็กๆ ใช้แว่นขยายส่องดูสิ่งที่น่าสนใจ"
2. เด็กปฏิบัติการโดยใช้ประสาทสัมผัส

2.1. สำรวจบริเวณที่สนใจใช้แว่นขยายส่องดูรายละเอียดของสิ่งของต่างๆที่พบ

2.2. ใช้แว่นขยายส่องดูหิน ก้อนหิน ใบไม้ ดอกไม้ แมลง และอื่นๆ เพื่อดูลักษณะ รูปร่าง ส่วนประกอบให้ชัดเจนยิ่งขึ้น

2.3. สังเกตขนาดของของจริงที่มองด้วยตาเปล่าและการใช้แว่นขยายส่องโดยการวาดภาพเปรียบเทียบ

     3.  ขณะที่เด็กทำกิจกรรม ครูใช้คำถามประกอบการสังเกตดังนี้

- เด็กๆใช้แว่นขยายส่องดูอะไรบ้าง

- แว่นขยายทำให้เด็กมองเห็นวัตถุของจริงเป็นอย่างไร

- ขนาดของวัตถุของจริงที่มองเห็นตาเปล่าและมองโดยการใช้แว่นขยายส่อง มีขนาดเป็นอย่างไร

     4.  สรุป

หลังปฏิบัติกิจกรรมแล้ว เด็กและครูร่วมกันสนทนาถึงผลการสังเกตจากกิจกรรม

สรุปรายการบ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย 
ตอน ย้ายตู้ใหญ่ง่ายนิดเดียว

• ลองให้เด็กๆดันกล่องที่บรรจุหนังสือจนเต็ม เด็กๆก็จะบอกว่าหนัก,ดันไม่ได้เลย มันไม่ขยับ จากนั้นก็ลองให้เด็กหาวัตถุที่คล้ายกับลูกล้อของเก้าอี้ภายในห้องเรียน เด็กๆก็เจอลูกกอล์ฟที่จะนำมาใช้เลื่อนกล่องหนังสือ คุณครูก็จะใช้คำถามกับเด็กๆว่า ลูกกอล์ฟมีลักษณะเป็นอย่างไร เด็กก็จะบอก มันหนัก,ผิวขรุขระ เป็นต้น
• ระหว่างที่เรามีลูกกอล์ฟกับไม่มีลูกกอล์ฟแบบไหนที่กล่องเคลื่อนที่ได้ง่ายกว่ากัน

          - เด็กบอกมีลูกกอล์ฟ เพราะว่าลูกกอล์ฟมันอยู่ใต้กล่องทำให้กล่องเคลื่อนที่ได้เร็วโดยไม่เสียแรง

- ก็เพราะว่ามันสามารถขยับเป็นวงกลมและก็ไปได้ง่ายขึ้น

สรุป
        ตัวช่วยที่สามารถทำให้กล่องหนักๆเคลื่อนที่ได้ง่ายขึ้น นั่นก็คือลูกกอล์ฟ เพราะลูกกอล์ฟนั้นช่วยลดแรงเสียดทานระหว่างกล่องกับพื้นทำให้กล่องไม่ต้องสัมผัสกับพื้นโดยตรง แต่สัมผัสกับลูกกอล์ฟ ที่มีลักษณะกลมและกลิ้งไปมาแทน

สรุปบทความ

เรื่องไม่เล็กของเด็กชายขอบ 

กับการสร้างกระบวนการเรียนรู้วิทย์แบบบูรณาการ

• สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ได้ริเริ่ม “โครงการบูรณาการวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยีปฐมวัย” มาตั้งแต่ปี พ.ศ.2549 เพื่อร่วมเป็นกำลังสนับสนุนโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตามแนวพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ภายใต้แนวทางการจัดอบรมครูผู้สอนวิทยาศาสตร์ให้มีทักษะการจัดกิจกรรม บูรณาการสหวิชา ตลอดจนสนับสนุนสื่ออุปกรณ์การศึกษาต่าง ๆ เพื่อต่อยอดการเรียนรู้ของเด็ก
• “วิทยาศาสตร์ คือ กระบวนการแสวงหาคำตอบและสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง ซึ่งครูสามารถใช้สิ่งแวดล้อมรอบตัว มาสร้างกิจกรรมการเรียนการสอนโดยไม่ต้องมีห้องทดลองหรืออุปกรณ์ไฮเทคใด ๆ ขอเพียงให้เด็กได้ฝึกฝนกระบวนการคิดวิเคราะห์ การสังเกต จำแนก เปรียบเทียบ และสรุปความรู้ ซึ่งเด็กสามารถนำไปใช้แก้ปัญหากับทุกเรื่องที่ต้องเผชิญต่อไปในอนาคต” ดร.เทพกัญญา พรหมขัติแก้ว นักวิชาการ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) กล่าว

ผ่านกระบวนการสืบเสาะ  4  ขั้นตอน

1. การตั้งคำถาม 
2. การสำรวจตรวจสอบ 
3. การตอบคำถาม 
4. นำเสนอผลการสำรวจตรวจสอบได้ด้วยตัวเอง

พัฒนาการเกิดขึ้นกับเด็ก ๆ อย่างชัดเจนถึง 4 ด้าน

ภายหลังนำโครงการนี้เข้ามา คือ 

1. ด้านร่างกาย เด็กมีการเคลื่อนไหว ตื่นตัวต่อการเรียนรู้ตลอดเวลา
2. ด้านสังคม เด็กมีการทำงานร่วมกัน มีพัฒนาการทางสังคมในการอยู่ร่วมกัน รู้จักเคารพกฎ-กติกา 
3. ด้านครอบครัว มีการพูดคุย และเรียนรู้ร่วมกันระหว่างเด็กและผู้ปกครอง
4. ด้านสติปัญญา เด็กค้นหาและค้นพบองค์ความรู้ด้วยตัวเอง แทนที่จะรอครูบอกเพียงอย่างเดียว

• กิจกรรม ตามหาใบไม้...ที่บ้านแม่สลิดหลวงวิทยา

         กิจกรรมการเรียนรู้จากใบไม้ที่โรงเรียนบ้านสลิดหลวงวิทยา ตำบลแม่สอง อำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก ซึ่งเป็นโรงเรียนในโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตามแนวพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เป็นตัวอย่างหนึ่งของกิจกรรมบูรณาการที่ให้เด็ก ๆ ได้ฝึกการสังเกตและวาดภาพใบไม้ ต่อยอดสู่การเรียนรู้เรขาคณิตจากรูปทรงของใบไม้ ตลอดจนช่วยกันคิดค้นเทคโนโลยีในการพิมพ์ลายใบไม้ให้เป็นศิลปะบนผืนผ้าอย่าง ง่าย ๆ 
        “เดิมเด็กไม่ได้ลงมือปฏิบัติก็ไม่ค่อยสนใจเรียน เสียสมาธิง่าย อีกอย่างเด็กอนุบาลที่นี่เป็นเด็กชาวเขา 100 เปอร์เซนต์ ครูก็สื่อสารยากเพราะไม่เข้าใจภาษาถิ่น เด็กก็ไม่เข้าใจภาษาไทย ต้องมีครูภาษาถิ่นเข้ามาช่วย โชคดีที่มีเด็กบางคนรู้ทั้งสองภาษาก็จะช่วยเพื่อน บางทีก็ช่วยครูด้วยเหมือนกัน” ครูโสรดา พลเสน คุณครูอนุบาล 2/1 เล่าให้ฟังถึงปัญหาที่ผ่านมา “แต่พอนำเอาวิธีการสอนของสสวท. มาใช้ เราก็บูรณาการวิชาภาษาไทยเพิ่มเข้าไปอีกหนึ่งวิชา ทำให้เด็ก ๆ มีปฏิสัมพันธ์กับครูมากขึ้น กระตือรือล้น กล้าคิด กล้าแสดงออกมากกว่าเดิมที่ต้องรอให้ครูบอกเพียงอย่างเดียว”

• กิจกรรมแม่ละเมา...เขาชวนล่องแก่ง

         อีกหนึ่งกิจกรรมการเรียนรู้ของเด็กชายขอบให้สามารถ “ล่องแก่งอย่างไรให้ปลอดภัย” ซึ่งสอนเด็ก ๆ รู้จักและเรียนรู้ถึงประโยชน์อุปกรณ์ที่ใช้ในการล่องแก่ง เช่น ไม้พาย หมวกกันน็อค เสื้อชูชีพ และวิธีการล่องแก่งที่ปลอดภัย จากการสังเกต คิดวิเคราะห์ด้วยตัวเอง ซึ่งไม่เพียงเป็นการสอดแทรกความรู้ทางวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และศิลปะแล้ว ยังปลูกฝังแนวทางท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ และรักในถิ่นเกิดของตนเอง

• เรื่องไม่เล็กของเด็กชายขอบ กับการสร้างกระบวนการเรียนรู้วิทย์แบบบูรณาการ

สำคัญเพราะ พื้นฐานจัดกิจกรรม หรือความรู้จิตวิทยาเด็ก ต้องจัดกิจกรรมการเรียนการสอน 6 กิจกรรมหลัก (ได้แก่ กิจกรรมการเคลื่อนไหว กิจกรรมเสริมประสบการณ์ กิจกรรมเสรี กิจกรรมกลางแจ้ง กิจกรรมเกมส์การศึกษา และกิจกรรมเสริมจากสสวท.) เป็นแผนการจัดประสบการณ์แบบบูรณาการเสริมเข้าไปใน 6 กิจกรรมหลักที่มีอยู่แล้ว ส่งผลให้ครูมีองค์ความรู้ในการจัดรูปแบบการเรียนการสอนได้ชัดเจนยิ่งขึ้น สามารถต่อยอดกิจกรรมตามสภาพแวดล้อมและภูมิปัญญาในท้องถิ่นของตนเพื่อพัฒนาความรู้ของพ่อแม่ผู้ปกครองโดยให้มาเรียนรู้ร่วมกับเด็ก ซึ่งโรงเรียนจะคอยติดตามว่า ผู้ปกครองได้นำกิจกรรมไปกระตุ้นการเรียนรู้ของเด็กที่บ้านหรือไม่